شین مثل شعور

یار مردان خدا باش که در کشتی نوح       هست خاکی که به آبی نخرد طوفان را (1)

معنی بیت : برای نجات یافتن از طوفان حوادث و رسیدن به ساحل نجات با کسانی که حقیقتاً راه شناس هستند همراه شو .

      از پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله ) نقل شده است که : مثل اهل بیت من در میان امت من  مانند کشتی نوح است ، هر کس در آن کشتی سوار شد نجات یافت و هر کس به آن کشتی پناه نبرد غرق شد (2) این حدیث نیز از پیامبر ( صلی الله علیه و آله )  روایت شده است که می‌فرمایند « همانا حسین ( علیه السلام ) چراغ هدایت و کشتی نجات است » (3) از طرف ریگر کلمة « خاک » در این بیت ما را به یاد خاک کربلا و « تربت » پاک امام حسین ( علیه السلام ) می‌اندازد . در روایتی آمده که « در تربت آن حضرت شفای هر درد و مرض است بجز مرگ ، و امان است از بلاها و باعث ایمنی از هر خوف و بیم است » (4)

حال می‌خواهیم ببینیم خاک ( تربت ) در غزل حافظ چه جایگاهی دارد : « خاک » آستان او ( امام حسین ( علیه السلام ) ) « کحلِ بینش » است (5) ستاره خم می‏شود و آن را می‏بوسد (6) منبع آب حیات ازلی است (7) منت آن بر تمام چشمها و بینشهاست (8) زیارت آن ثواب روزه و حج  قبول را دارد (9) حوران بهشتی خواهان آن هستند (10)  خاک کوی امام حسین ( علیه السلام ) روشنی دیده می‎دهد (11) اکسیر مراد است (12) آب دیده‎ها در هوای این خاک جاری است (13) این خاک عزیز است و به آن قسم می‎خورند (14) برتر از باغ بهشت و سایة طوبی و قصر حور است (15) و با و جود این خاک ، به فردوس برین نگاه نمی‎کنند (16)  و آن را در قیامت به افتخار بر سر می‎گذارند (17) جان گرامی فدای این خاک که بوی دوست می‎دهد (18) و آب حیات را از چشم می‎اندازد (19) آری این « خاک » که از آن سخن گفتیم ، با این اوصاف ، نمی‎تواند جز خاک قبر امام حسین ( علیه السلام ) باشد .

و حافظ چه خوب سروده است که :

ز خاک کوی تو هرگه که دم زند حافظ       نسیم گلشن جان در مشام ما افتد (20)

بنابر آنچه آمد باید گفت که حافظ در این بیت (21) از ما می‌خواهد که راهرو مسیر اهل بیت ( علیهم السلام ) مخصوصاً امام حسین ( علیه السلام ) باشیم و شاهد مثال ما وجود کلمة خاک در بیت مزبور است چرا که خاک امام حسین ( علیه السلام ) ( تربت ) معروف است . (22)

و حافظ در بیتی دیگر چقدر زیبا سروده است که :

حافظ از دست مده دولت این کشتی نوح     ورنه طوفان حوادث ببرد بنیادت (23)

1- غزل 9 ، بیت 6

2- این حدیث به حدیث سفینة نوح معروف است ، جهان بینی اسلامی ، امامت ، مراکز تربیت معلم ،1362

3- اِنَّ الْحُسین مِصباحُ الْهدی و سفینه النّجاه

4- قمی ، شیخ عباس ـ مفاتح الجنان ، صفحة 920 ، ذکر فضیلت تربت امام حسین ( علیه السلام )

5- چو کحل بینش ما خاک آستان شماست      کجا رویم بفرما از این جناب ، کجا ؟ ( غزل 2 ،  بیت 5 )  ( توجه : کحل به معنای سرمه و یا داروی مخصوص برای قوی شدن چشم است و انتخاب « بینش » چقدر بجاست چون هم به معنی بینایی ظاهری و هم به معنی بصیرت و بینایی باطنی است )

6- ای شهنشاه بلند اختر خدا را همتی       تا ببوسم همچو اختر خاک ایوان شما (غزل 12 ، بیت 13 ) در بارة این بیت بعداً توضیح داده خواهد شد .

7-  حافظ ار آب حیات ازلی می‌خواهی      منبعش خاک در خلوت درویشان است ( غزل 49 ، بیت 12 )

8- روشن از پرتو رویت نظری نیست که نیست      منت خاک درت بر بصری نیست که نیست ( غزل 73 ، بیت اول )

9- ثواب روزه و حج قبول آن کس برد       که خاک میکدة عشق را زیارت کرد ( غزل 131 ، بیت 2 ) در بارة این بیت بعداً توضیح داده خواهد شد .

10- ز عطر حور بهشت آن زمان بر آید بوی       که خاک میکدة ما عبیر جیب کند ( غزل 188 ، بیت 3 ) در این باره روایاتی نیز موجود است ازجمله : حوریان بهشتی ، چون یکی از ملائک را می‎بینند که برای کاری به زمین می‎آید از او التماس می‎کنند که برای ما تسبیح و تربت قبر امام حسین ( علیه السلام ) را به عنوان هدیه بیاورد ( شیخ عباس قمی ـ مفاتح الجنان ، صفحة 921 ، ذکر فضیلت تربت امام حسین ( علیه السلام ) )

11- یاد باد آنتکه سر کوی توام منزل بود       چشم را روشنی از خاک درت حاصل بود ( غزل 207 ، بیت اول )

12- قلب بی حاصل ما را بزن اکسیر مراد       یعنی از خاک در دوست نشانی به من آر ( غزل 248 ، بیت 2 )

13- آنچنان در هوای خاک درش       می‎رود آب دیده‎ام که مپرس ( غزل 270 ، بیت 3 )

14- اگرچه خرمن عمرم غم تو دد به باد       به خاک پای عزیزت که عهد نشکستم (غزل 315 ، بیت 2 )

15- باغ بهشت و سایة طوبی و قصر حور       با خاک کوی دوست برابر نمی‎کنم ( غزل 353 ، بیت 2 )

16- واعظ مکن نصیحت شوریدگان که ما       با خاک کوی دوست به فردوس ننگریم ( غزل 372 ، بیت 5 )

17- خاک کوی تو به صحرای قیامت فردا       همه بر فرق سر از بهر مباهات بریم ( غزل 373 ، بیت 6 )

18- اتت روائح رند الحمی و زاد غرامی       فدای خاک در دوست باد جان گرامی ( غزل 469 ، بیت اول ، )

19- صبا به چشم من انداخت خاکی از کویش       که آب زندگیم در نظر نمی‎آید ( غزل 237 ، بیت 2 )

20-  غزل 114 ، بیت 8

21- بیت » یار مردان خدا باش که در کشتی نوح       هست خاکی که به آبی نخرد طوفان را

22- توجه به این نکته نیز خالی از لطف نیست که با آنکه از نظر فقهی خوردن خاک گناه و حرام است خوردن مقداری از تربت امام حسین (علیه السلام ) به قصد استشفاء ( طلب شفا ) مانعی ندارد و چه بیماریهای لاعلاجی را که نگاهی از امام حسین ( علیه السلام ) شفا نداده است ! . به قول حافظ :

شکسته دار به درگاهت آمدم که رقیب       به مومیایی لطف توام نشانی داد (غزل 113 ، بیت 3 )

23- غزل 18 ، بیت 7